Bergþórulag dagsins: FRÁ LIÐNU VORI

Svavar Knútur flytur Frá liðnu vori á tónleikunum. Á Bergmáli var það Labbi (Ólafur Þórarinsson) sem flutti lagið, en Egill Ólafsson og Eyjólfur Kristjáns hafa einnig flutt það. 

Ég hef sett upp hér til vinstri á blogginu slóðir að vefum flestra þeirra sem koma að tónleikunum. Um að gera að hlusta á þessa stórkostlegu raddaflóru til að hita sig upp fyrir tónleikana. 

 

Ljóð: Tómas Guðmundsson

 

Fyrir þennan glugga hef ég gengið mörgum dögum,

hef gengið þar að morgni dags, en oftar seint á kvöldin.

Og hikandi ég beið þess þá, að bærðust gluggatjöldin,

og brjóst mitt hefur skolfið af þungum æðaslögum.

 

Og hvítir armar birtust, og hjartað brann af gleði,

og hjartað brann af sorg, ef þeir fólu sig í skuggann.

Því hún var bara fimmtán ára og fyrir innan gluggann

og fallegust af öllu því, sem nokkru sinni skeði.

 

Og vorið kom í maí, eins og vorin komu forðum,

með vængjaþyt og sólskin og næturkyrrð og angan.

Og kvöld eitt niðri á bryggju hún kyssti mig á vangann.

Það kvöld gekk lítið hjarta í fyrsta sinn úr skorðum.

 

Já, skrítið er að hafa verið ungur eini sinni,

og að það skuli hafa verið þessi sami heimur.

Því þá var bara heimurinn handa okkur tveimur,

og hitt var bara ástin, sem brann í sálu minni.

 

Og stundum enn, er byrjar að vora um vesturbæinn,

mér verður á að reika þangað einsömlum á kvöldin.

En aldrei framar hvítir armar hreyfa gluggatjöldin,

og húsið verður sjálfsagt rifið einhvern næsta daginn.

 

Bergþórulag dagsins: VERKAMAÐUR

Jónas Sigurðsson flytur Verkamanninn á Minningartónleikunum 15. febrúar. Þegar hann var hérlendis síðast liðið sumar flutti hann lagið í Þorlákshöfn, það var afar sérstakt að vera þarna í gamla þorpinu rétt við húsið að H-götu 12 þar sem þetta lag var samið og sjá Jónas litla flytja það. Hann var nefnilega nágranni Bergþóru, bjó í næsta húsi og var leikfélagi sonar hennar, Jóns Tryggva þegar þeir voru smápeð.

Bergþóra hafði mikið dálæti á hljóðfærinu túbu og hefði án efa verið ánægð að sjá það notað í laginu en með Jónasi í för var túbuleikari sem á eina flottustu túbu sem um getur. Hvít eins og nýfallinn snjór og ákaflega glæsileg. Útgáfa Jónasar af laginu verður án efa fremur rokkuð ef hún verður eitthvað í líkingu við Þorlákshafnarflutninginn. Verkamaður er best þekkta lag Bergþóru og vinsælt til flutninga í tengslum við 1. maí göngur. Lagið var fyrst hljóðritað fyrir Eintak en þetta er sennilega mest hljóðritaða lag hennar og er í 3 ólíkum útsetningum á Heildarsafninu sem er rétt ókomið til landsins.

Ljóð: Steinn Steinarr

Hann var eins og hver annar verkamaður,

í vinnufötum og slitnum skóm.

Hann var aldrei hryggur og aldrei glaður

og átti ekki nokkurn helgidóm.

Hann vann á eyrinni alla daga,

þegar einhverja vinnu var hægt að fá,

en konan sat heima að stoppa og staga 

og stugga krökkunum til og frá.

 

Svo varð það eitt sinn þann óra tíma,

að enga vinnu var hægt að fá.

Hver dagur varð harðsótt og hatrömm glíma

við hungurvofuna, til og frá.

Þá ólgaði hatrið sem öldur á sænum,

og auðvaldsins harðstjórum reistu þeir níð.

Og loksins kom að því þeir börðust í bænum,

um brauð handa sveltandi verkalýð.

 

Þann dag var hans ævi á enda runnin

og enginn veit meira um það.

Með brotinn hausinn og blóð um munninn,

og brjóst hans var sært á einum stað.

Hans fall var hljótt eins og fórn í leynum,

í fylkinguna sást hvergi skarð.

Að stríðinu búnu, á börum einum,

þeir báru hans lík upp í kirkjugarð.

 

Og hann var eins og hver annar verkamaður,

í vinnufötum og slitnum skóm.

Hann var aldrei hryggur og aldrei glaður

og átti ekki nokkurn helgidóm.

Engin frægðarsól eða sigurbogi

er samantengdur við minning hans.

En þeir segja, að rauðir logar logi

á leiði hins fátæka verkamanns.

Bergþórulag dagsins: SANDKORN

Kristjana Stefánsdóttir mun flytja þetta lag af hárfínni nákvæmi á Minningartónleikunum.

Bergþóra bar allt tíð afar mikla virðingu fyrir skáldum, svo mikla að hún setti sinn fyrsta hljóðritaða texta undir dulnefni. En sá texta er að finna á Eintaki og heitir Sólarlag. Eftirgrennslan hjá Stef nýverið um rétthafa á textanum leiddi í ljós að Bergþóra var höfundur hans en ekki hinn dularfulli James. Það var því Bergþóru mikið gleðiefni þegar dóttir hennar ákvað að feta skáldaslóðir. Þegar Birgitta var svo valin yngst skálda til að birta ljóðið Sandkorn í nýjum skólaljóðum, fylltist Bergþóra móðurlegu stolti og samdi lag við ljóðið. 

Pálmi Gunnarsson syngur með Bergþóru í þessu útgáfu af laginu en þeirra samstarf var sem rauður þráður í gegnum allan feril Bergþóru. Á hljómplötunni Afturhvarf má meira segja finna lag eftir Pálma sem hann samdi til sonar síns Sigga.  

 Ljóð: Birgitta Jónsdóttir

Sandkorn í hafsjónum

sandkorn er ég aðeins

 

Í vindinum fýk ég

á vit hins óþekkta

 

Annars sig ég í fjöru minni

og horfi á hin sandkornin

Þau eru grá og föl

eins og ég

 

Öll erum við að bíða

eftir næstu vindhviðu

Bergþórulag dagsins: ÞRJÚ LJÓÐ UM LÍTINN FUGL

Ragnheiður Gröndal mun flytja þetta lag á Minningartónleikunum 15. febrúar. 

Þetta var síðasta lagið sem Bergþóra flutti opinberlega. Lagið flutti hún ásamt Hjörleifi í kirkjunni þegar sonur hennar gifti sig sumarið 2006. Röddin hennar var orðin stirð og hás en hún var enn sterk og blæbrigðarík. Hygg að sjaldan hafi hún flutt lagið af jafn mikilli ástúð og í það sinnið. 

Þegar þetta lag var flutt í Himnaför Bergþóru án söngs, var svo sláandi að gera sér grein fyrir að hún myndi aldrei aftur ljá lögum sínum röddina. Því er það svo stórkostlegt að fá allar þessar nýju raddir til að gæða lögin lífi á Minningartónleikunum. Það verður spennandi að heyra túlkun Ragnheiðar Gröndal á þessu lagi. Ljóðið er bara snilld og sennilega eitt af bestu ljóðum Tómasar.

Ljóð: Tómas Guðmundsson

 

I

 

Það vorar —fyrir alla þá, sem unna,

og enginn getur sagt, að það sé lítið

sem vorið hefur færzt í fang, og skrýtið

hve fljótt því tekst að safna í blóm og runna.

 

Og listamenn með litakassa og bretti

senn labba út í náttúruna og mála,

en ungu blómin drekka dögg og skála

til dýrðar sínum yndislega hnetti.

 

Ég þekki líka lind við bláan vog,

lítið og glaðvært skáld, sem daglangt syngur

og yrkir sínum himni hugljúf kvæði.

 

Og litlu neðar, einnig út við Sog,

býr Óðinshani, lítill heimsspekingur,

sem ég þarf helzt að hitta í góðu næði.

 

II

 

Hvað er að frétta, heillavinur minn?

—Hér hef ég komið forðum mörgu sinni,

og öll mín fyrstu óðinshanakynni

áttu sér stað við græna bakkann þinn.

 

Þá bjuggu hérna önnur heiðurshjón,

háttvís og prúð, og það er lítill vafi,

að hjónin voru amma þín og afi.

En hvað þið getið verið lík í sjón.

 

Já, gott er ungum fugli að festa tryggð

við feðra sinna vík og mega hlýða

bernskunnar söng, sem foss í fjarlægð þrumar.

 

Og megi gæfan blessa þína byggð

og börnum þínum helga vatnið fríða,

fugl eftir fugl og sumar eftir sumar.

 

III

 

Ó, litli fugl, þú lætur einskis spurt?

Langar þig ekki að heyra, að veröld þín

var eitt sinn líka óskaveröld mín?

En af hverju var ég að fara burt?

 

Hér gleyma ungir dagar stund og stað,

og stríðið virðist enn svo fjarlægt þeim.

Hvað varðar líka óðinshanaheim

um Hitler, Túnis eða Stalíngrað?

 

Og hvernig ætti fugl við lygnan fjörð

að festa sér í minni degi lengur

þann heim, sem leggur úlfúð í sinn vana?

 

Og drottinn veit ég vildi, að slíkri jörð

sem vorri yrði breytt, fyrst svona gengur,

í bústað fyrir börn og óðinshana.  

Bergþórulag dagsins: GÍGJAN

Lay Low mun flytja þetta lag á minningartónleikunum 15. febrúar. Hlakka til að heyra hvernig röddin hennar mun blása nýju lífi í þetta lag. Þetta er eitt af uppáhalds lögum bloggstjórans:) Það er eitthvað við það sem fær mann til að langa að fara út í náttúruna og upplifa það sem ljóðið inniheldur. Bergþóru var þetta lag líka kært þó það væri ekki oft á tónleikaskrá hennar.

 

 

 Ljóð: Benedikt Gröndal

Nýjasta lagið, samið í júní 1983 og þótti bæði þungt og tormelt. Meira að segja sjálfri mér gekk illa að komast í samband við það, þar til í stúdíóinu, en þá…

B.Á.

 

Um undrageim í himinveldi háu

nú hverfur sól og kveður jarðarglaum. 

Á fegra landi gróa blómin bláu

í bjartri dögg við lífsins helga straum.

Þar dvelur mey hjá dimmu fossa tali

og drauma vekur purpurans í blæ,

og norðurljósið hylur helga sali,

þar hnígur máninn aldrei niðr í sæ.

 

Þar rísa bjartar hallir, sem ei hrynja,

og hreimur sætur fyllir bogagöng.

En langt í fjarska foldarþrumur drynja

með fimbulbassa undir helgum söng.

Og gullinn strengur gígju veldur hljóði 

og glitrar títt um eilíft sumarkvöld.

Þar roðnar aldrei sverð af banablóði,

þar byggir gyðjan mín sín himintjöld.

 

Bergþórulag dagsins: HIN MIKLA GJÖF

Magga Stína mun flytja þetta lag á minningartónleikunum. Það hefur verið smá töf á að miðarnir komist í sölu en vonandi munu þeir verða komnir í sölu eigi síðar en á morgunn. Það má eiginlega segja að það sé honum Hjörleifi að þakka að Bergþóra byrjaði aftur að flytja þetta lag á tónleikum. Hún var svo gott sem búin að gleyma þessari gömlu perlu af Eintaki þegar hann var nýbyrjaður að spila með henni á unglingsárum sínum. Því var þetta lag oftar en ekki með á dagskrá þegar þau spiluðu saman.

Það verður án efa skemmtilegt og áhugavert að heyra útfærslu Möggu Stínu á þessu lagi.

HIN MIKLA GJÖF 

Ljóð: Steinn Steinarr

Hin mikla gjöf, sem mér af náð er veitt

og mannleg ránshönd seint fær komist að, 

er vitund þess að verða aldrei neitt.

Mín vinnulaun og sigurgleði er það.

 

Margt getur skeð. Og nú er heimsstríð háð,

og hönd hvers manns er kreppt um stál og blý.

En eitt er til, sem ei með vopni er náð,

þótt allra landa herir sæki að því.

 

Það stendur af sér allra veðra gný

í annarlegri þrjósku, veilt og hálft,

með ólán sitt og afglöp forn og ný,

hinn einskisverði maður: Lífið sjálft.

 

 

Bergþórulag dagsins: SÝNIR

Svavar Knútur mun flytja SÝNIR á minningartónleikunum. Þeir sem ekki þekkja þennan stórgóða söngvara ættu að kíkja á myspace síðuna hans: http://www.myspace.com/mrknutur 

Steinn Steinarr var Bergþóru afar hugleikinn, segja má að á einhvern hátt endurspegluðu ljóðin hans sem hún valdi til að veiða lög úr, hennar upplifun á sjálfri sér. Stundum er maður ekki viss hvar mörkin liggja á milli Steins og Bergþóru í þessu skapandi samstarfi á bak við tímans dökka djúp... 

Ljóð: Steinn Steinarr

Ég sit og hlusta hljóður

á húmsins dularmál,

Sýnir og draumar frá horfnum heim,

hópast að minni sál.

 

Mér birtist aftur æskan,

sem ól minn kjark og þrótt.

Á bak við tímans dökka djúp

dveljum við saman í nótt.

 

Og löngu dánir draumar

í dýrð sinni ljóma á ný.

— Golan þýtur í greinum trjánna,

gleðin er björt og hlý.

 

—Trú, sem er týnd og grafin

í tímans Stórasjó.

Draumar sem hurfu út í veður og vind,

vonin, sem fæddist og dó.

 

Ég sit og hlusta hljóður

á húmsins dularmál. —

Ég er dæmdur í útlegð, uns ævin þver

og eilífðin fær mína sál.

 

Bergþórulag dagsins: DRAUMUR

Á tónleikunum 15. febrúar mun Hansa flytja Drauminn. Þetta lag var mömmu sérstaklega hjartfólgið vegna þess að hún tileinkaði pabba það og flutti það í minningarathöfninni hans á sínum tíma. Ljóðið er eftir Stein Steinarr en þegar maður skoðar öll lögin hennar Bergþóru kemur í ljós að ekkert skáld varð henni eins gjöfult til tónsmíða eins og hann.

Ljóð: Steinn Steinarr

Lag: Bergþóra Árnadóttir

 

Þú komst af akri þínum, þá var kvöld

og það var ekki neinu fleiru að sinna.

Þú settist hljóðlátur við húss þíns eld

og horfðir milt á leiki barna þinna.

 

Og allt var kyrrt og rótt. Þig sótti svefn.

Þú sofnaðir á næstum augabragði

og dreymdi, að þú gekkst á akur þinn

og einhver vegfarandi kom og sagði:

 

Manstu þann dag, eitt löngu liðið vor?

Í lágum dyrum kotsins stóðstu feiminn

og heyrðir blóð þitt þjóta þyrst og ung.

Og það var köllun þín, að sigra heiminn.

 

Svo hélztu af stað sem hjartað sagði þér.

Þitt hugrekki gat enginn máttur þvingað.

Þig skorti hvorki vit né þrek í þraut.

Og þú ert ekki kominn lengra en hingað.

 

Þá hrökkstu upp, og hljótt var kringum þig.

Og húmið skyggði silfur þinna hára

sem gamalt ryk. Það var sem værir þú

að vakna upp af svefni þúsund ára.

 

 

Bergþórulag dagsins: Hinsta ferðin

Lagið er af fyrstu breiðskífu Bergþóru sem kom út hjá Fálkanum 1977. Bergþóra hafði mikið dálæti á ljóðum Björns Braga sem dó langt um aldur fram, aðeins 23 ára, en hann þótti hafa mikið skáldablóð í æðum. Björn Bragi tengdist fjölskyldu Bergþóru. Mörg hennar bestu lög eru við ljóð hans.

 

Ljóð: Björn Bragi

Lag: Bergþóra Árnadóttir

 

Rísa bláar bárur,

byrðinginn við.

Í regni og roki,

ræ ég út á svið.

 

Á þóftunni þreyttur,

þar ég sit,

norðan næðingur

nístir mín vit, mín vit.

 

Bráðum ég bergi,

hinn bláa mar.

Lýk ég ljóðinu,

litla þar.

Heildarútgáfan kemur út í febrúar

Heildarútgáfa á tónlist Bergþóru Árnadóttur mun koma út í kringum 7. febrúar næstkomandi. Þetta verður vegleg útgáfa og vafalaust kærkomið fyrir þær fjölmörgu manneskjur sem hlustuðu á hljómplötur á sínum tíma en hafa fyrir margt löngu sett plötuspilarann í ruslið.

Læt hér fylgja með nokkrar myndir úr bæklingunum fína sem er 64 síðna og inniheldur tónlistarsögu Bergþóru og alla texta og ljóð ásamt miklum fjölda mynda. 

Dimma gefur út: dimma.is, heildarsafnið mun fást í öllum "betri" hljómdiskaverslunum.